Từ trái qua phải: GS.TS Nguyễn Văn Kim - Phó Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV, PGS.TS Nguyễn Kim Sơn - Phó Giám đốc ĐHQGHN, PGS.TS Phạm Quang Minh - Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV/Ảnh: Quốc Toản

Ngày 16/5/1906, Toàn quyền Paul Beau ký Nghị định số 1514a thành lập Đại học Đông Dương. Đây là một văn bản pháp lý quan trọng đánh dấu sự ra đời của trường đại học theo mô hình giáo dục đại học hiện đại đầu tiên ở Việt Nam.

Ngay sau khi Cách mạng Tháng 8 thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 45/SL thành lập Ban Đại học Văn khoa nằm trong Trường Đại học, do ông Đặng Thai Mai làm Giám đốc. "Trường Đại học" được nói tới ở đây chính là Đại học Đông Dương, vì trước đó chưa có bất cứ một thiết chế giáo dục nào khác có danh xưng là "Trường Đại học" ở Việt Nam.

Ngày 15/11/1945, Trường Đại học tổ chức lễ khai giảng năm học đầu tiên và chính thức mang tên là Trường Đại học Quốc gia Việt Nam. Trong giai đoạn đầu, Trường có 5 ban là: Y khoa, Khoa học, Văn khoa, Chính trị xã hội và Mỹ thuật. Tham gia giảng dạy ở tất cả các ban là các giáo sư người Việt Nam, các nhà văn hoá, nhà hoạt động chính trị – xã hội, trong đó có Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tới dự, phát biểu trong lễ khai giảng và trao bằng cho các sinh viên khóa trước bị gián đoạn học tập. 

Ảnh:Quốc Toản

Ngày 5/6/1956, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 2183/PC thành lập 5 trường đại học và 15 trường trung học chuyên nghiệp, trong đó có Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Theo đó, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội là đơn vị kế thừa trực tiếp Trường Đại học Quốc gia Việt Nam. Ngoài cơ sở vật chất, cơ cấu tổ chức và truyền thống học thuật, Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội còn kế thừa đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học đầu tiên được đào tạo và trưởng thành từ Đại học Đông Dương và Đại học Quốc gia Việt Nam.

Năm 1993, Chính phủ quyết định thành lập ĐHQGHN nhằm tạo ra những chuyển biến tích cực mang tính đột phá, đáp ứng nhu cầu của công cuộc phát triển đất nước trong tình hình mới. ĐHQGHN được xây dựng dựa trên nòng cốt là Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội. Đây là sự khẳng định mô hình đại học hiện đại đa ngành, đa lĩnh vực trên cơ sở tiếp nối truyền thống học thuật được khởi đầu từ Đại học Đông Dương và phát huy truyền thống đó lên một tầm cao mới.

Ngày 5/6/1956, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 2183/PC thành lập 5 trường đại học và 15 trường trung học chuyên nghiệp, trong đó có Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Theo đó, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội là đơn vị kế thừa trực tiếp Trường Đại học Quốc gia Việt Nam. Ngoài cơ sở vật chất, cơ cấu tổ chức và truyền thống học thuật, Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội còn kế thừa đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học đầu tiên được đào tạo và trưởng thành từ Đại học Đông Dương và Đại học Quốc gia Việt Nam.

PGS.TS Nguyễn Kim Sơn - Phó Giám đốc ĐHQGHN phát biểu tại Hội thảo/Ảnh: Quốc Toản

Năm 1993, Chính phủ quyết định thành lập ĐHQGHN nhằm tạo ra những chuyển biến tích cực mang tính đột phá, đáp ứng nhu cầu của công cuộc phát triển đất nước trong tình hình mới. ĐHQGHN được xây dựng dựa trên nòng cốt là Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội. Đây là sự khẳng định mô hình đại học hiện đại đa ngành, đa lĩnh vực trên cơ sở tiếp nối truyền thống học thuật được khởi đầu từ Đại học Đông Dương và phát huy truyền thống đó lên một tầm cao mới.

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Nguyễn Kim Sơn - Phó Giám đốc ĐHQGHN khẳng định: ĐHQGHN được kế thừa và tiếp nối một truyền thống đại học lâu dài từ Đại học Đông Dương về danh tiếng của đội ngũ các nhà giáo, nhà khoa học có tầm ảnh hưởng lớn. Sự tiếp nối, kế thừa ấy còn được thể hiện ở mô hình đại học đa ngành, đa lĩnh vực, được nâng lên ở một tầm vóc mới; ở định hướng của một trường đại học tầm quốc tế, hội nhập thế giới. Với ý nghĩa đó, Hội thảo khoa học này là dịp để làm rõ thêm những vấn đề lịch sử của một giai đoạn phát triển đặc biệt của giáo dục đại học nước nhà, giai đoạn định hình của nền giáo dục đại học hiện đại. Các nhà khoa học sẽ cùng nhau làm sáng tỏ những vấn đề lịch sử của việc thành lập Đại học Đông Dương, để từ đó rút ra những bài học lịch sử cho những vấn đề của ngày hôm nay. Đặc biệt, những kinh nghiệm lịch sử ấy giúp khẳng định và định hướng phát triển cho Đại học Quốc gia Hà Nội hiện tại và tương lai.

Ngài Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Pháp tại Việt Nam phát biểu tại Hội thảo/Ảnh: Quốc Toản

Tại Hội thảo, ngài Jean-Noël Poirier - Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Pháp tại Việt Nam - phát biểu: Lịch sử Đại học Đông Dương đã rất thành công bởi trường đã đào tạo ra nhiều các thế hệ trí thức, kỹ sư, các nhà nghiên cứu đầy tài năng, đồng hành với sự phát triển của Việt Nam. Sự thành công của Đại học Đông Dương được thể hiện qua thành công của những đại học khác như Đại học Y Hà Nội, Viện Viễn Đông Bác Cổ Việt Nam. Hiện nay, có thể thấy Đại học Quốc gia Hà Nội, các đại học nằm trong các thành phố lớn của Việt Nam đều tiếp bước tinh thần của Đại học Đông Dương.

Ông cũng bày tỏ niềm vui khi thấy “dù thời kỳ thuộc địa không trải đầy hoa hồng, nhưng người Pháp khi nói chuyện với người Việt Nam thì rất ngạc nhiên, vì các bạn hầu hết đề cập tới những kỷ niệm đẹp như nền kiến trúc thuộc địa Pháp cũng như nền đại học có sự đóng góp của Pháp”. Và 110 năm sau khi thành lập Đại học Đông Dương, mối quan hệ hợp tác trong lĩnh vực đại học giữa Việt Nam và Pháp là chất keo kết dính quan hệ song phương của hai nước trong thời gian tới.

Hội thảo có 16 báo cáo tham luận, tập trung vào hai nội dung chính: Đại học Đông Dương - Những vấn đề về giáo dục đại học; Đại học Đông Dương và sự phát triển giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực Việt Nam.