Nảy mầm từ mái trường đại thụ về đào tạo và nghiên cứu các ngành KHXH và NV

Năm 1990, khoa Báo chí (nay là khoa Báo chí và Truyền thông) ra đời, ghi dấu mốc quan trọng cho sự kiện lần đầu tiên, việc đào tạo và nghiên cứu báo chí được đặt trong một trường đại học không nằm trong hệ thống trường Đảng, hơn nữa, còn là trường đại học hàng đầu trong đào tạo và nghiên cứu các ngành khoa học xã hội và nhân văn ở Việt Nam - trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là trường ĐH KHXH và NV, ĐHQG Hà Nội).

Ngay từ những ngày đầu thành lập, khoa Báo chí và Truyền thông đã quy tụ được đội ngũ cán bộ, giảng viên tâm huyết, nhiệt tình, trong đó, nhiều thầy, cô là những nhà khoa học lớn, có tên tuổi, uy tín như GS. Hà Minh Đức, PGS.TS. Dương Xuân Sơn, PGS.TS. Đinh Văn Hường, PGS.TSKH. Đỗ Xuân Hà, PGS.TS. Vũ Quang Hào, GS.TS. Đỗ Quang Hưng, GS.TS. Nguyễn Thiện Giáp, TSKH. Đoàn Hương, PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Thái, TS. Trịnh Hồ Khoa,… GS. Hà Minh Đức, vị Chủ nhiệm khoa đầu tiên, là một trong những giáo sư đầu ngành về khoa học Xã hội và Nhân văn. GS đã xuất bản gần 50 đầu sách, và vinh dự được nhận một Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật (năm 2000), một Giải thưởng Nhà nước về nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn (2001), đặc biệt GS được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Công nghệ  (năm 2012) với cụm công trình: Sự nghiệp văn học, báo chí Hồ Chí Minh và một số vấn đề lý luận, thực tiễn văn hóa, văn nghệ Việt Nam.

Tập thể cán bộ giảng viên khoa Báo chí và Truyền thông và lãnh đạo Nhà trường
trong ngày Báo chí Việt Nam 21/6

Kiến thức hàn lâm và kinh nghiệm nghề nghiệp của các vị giáo sư, tiến sĩ thời kỳ đầu đã đặt nền móng vững chắc cho sự tồn tại và phát triển của Khoa, giúp Khoa nhanh chóng lớn mạnh và sớm khẳng định vị thế của mình trong khối các ngành Khoa học Xã hội và Nhân văn của ĐHQG Hà Nội. Nối tiếp sự nghiệp của các thế hệ đi trước, đội ngũ giảng viên của Khoa Báo chí và Truyền thông hiện nay phần lớn là những cán bộ trẻ tuổi, năng động và đầy nhiệt huyết, 100% giảng viên có trình độ từ thạc sỹ trở lên, trong đó 29% cán bộ giảng dạy của khoa là PGS, 43% đạt học vị Tiến sỹ. Nhiều cán bộ được đào tạo bài bản chuyên nghiệp ở Liên Xô, Anh, Úc, Hàn Quốc,... và là các chuyên gia uy tín trong giới học thuật, nghiên cứu báo chí truyền thông. Nhiều giảng viên của Khoa đã có nhiều năm kinh nghiệm làm báo, từng được giải Báo chí, và nhiều giảng viên vẫn đang trực tiếp tác nghiệp, tư vấn, hỗ trợ nghiệp vụ cho các cơ quan báo chí trung ương và địa phương. Bên cạnh đội ngũ cán bộ cơ hữu, khoa còn có hơn 50 giảng viên kiêm nhiệm, mời giảng là những chuyên gia về báo chí, quản lý báo chí, và nhiều nhà báo uy tín, giầu kinh nghiệm. Trong môi trường đào tạo và nghiên cứu KHXH và NV hàng đầu ở Việt Nam, sinh viên của khoa được tiếp cận và được truyền thụ những kiến thức cơ bản, nền tảng và sâu sắc nhất về các ngành KHXH và NV, những phông nền kiến thức quan trọng và quý báu giúp các nhà báo tương lai có nhiều bài viết đi vào lòng người với chiều sâu văn hóa và sự hiểu biết xã hội toàn diện.

Đối mới đào tạo: Lấy người học làm trung tâm, gắn lý thuyết với thực hành

Hiện nay, Khoa Báo chí và Truyền thông (trường Đại học KHXH và NV, ĐHQG Hà Nội) là một trong 2 cơ sở đào tạo và nghiên cứu báo chí truyền thông lớn nhất ở Việt Nam, đào tạo 3 bậc học từ cử nhân đến tiến sỹ ngành Báo chí.

Điểm khác biệt của khoa Báo chí và Truyền thông là sinh viên được trang bị toàn diện các kỹ năng, nghiệp vụ về các loại hình báo chí và truyền thông (từ báo in, phát thanh, truyền hình đến báo điện tử), chứ không phân chia theo các khoa chuyên ngành ngay từ năm đầu. Điều này tạo cơ hội rộng mở hơn cho sinh viên khi tốt nghiệp ra trường. Chính vì vậy, mô hình này đã và đang được khoa Báo chí và Truyền thông (trường ĐH KHXH và NV, ĐHQG Tp HCM) và khoa Báo chí và Truyền thông (ĐH KH Huế) cùng áp dụng.

Sinh viên Khoa Báo chí và Truyền thông được thực hành với những thiết bị hiện đại tại Trung tâm nghiệp vụ Báo chí và Truyền thông

Khoa Báo chí và Truyền thông (ĐH KHXH và NV) là cơ sở đào tạo đầu tiên tiến hành liên kết đào tạo ngành báo chí truyền thông với Đại học Quảng Tây (Trung Quốc) ở bậc đại học, và là một trong những cơ sở đào tạo đầu tiên ở Việt Nam tổ chức đào tạo liên kết quốc tế bậc thạc sỹ ngành ‘Quản trị truyền thông” với Đại học Stirling (Anh).

Kể từ năm 2013, sau khi xây dựng thành công chương trình đào tạo cử nhân ngành Quan hệ công chúng, khoa Báo chí và Truyền thông (ĐHKHXH và NV) là khoa duy nhất tại Việt Nam đào tạo cả 2 ngành học: Báo chí và Quan hệ công chúng.

Chương trình Thạc sỹ định hướng ứng dụng ngành Báo chí mà khoa đã xây dựng và chuẩn bị đưa vào giảng dạy cũng sẽ là chương trình Cao học Báo chí đầu tiên ở Việt Nam chú trọng các môn học tác nghiệp và kỹ năng nghề báo.

Chương trình đào tạo của Khoa được thiết kế theo hướng tiếp cận chuẩn đầu ra, căn cứ theo yêu cầu của xã hội để xây dựng các module học phần. Khoa Báo chí và Truyền thông là cơ sở đào tạo báo chí đầu tiên ở Việt Nam áp dụng mô hình đào tạo theo phương thức tín chỉ (áp dụng từ năm 2009 và điều chỉnh toàn diện đi vào chiều sâu từ năm 2012), tạo điều kiện cho người học chủ động tích lũy các học phần, chủ động tiến độ học tập và có khả năng ra trường sớm hơn quy trình đào tạo niên chế từ 6 tháng đến 1 năm.

Kể từ khi thành lập vào năm 1990 đến nay, Khoa đã đào tạo hơn 10,000 cử nhân hệ chính quy và phi chính quy, cùng hơn 350 thạc sỹ và tiến sỹ, phục vụ hiệu quả cho nền báo chí Việt Nam, và ngành công nghiệp truyền thông nước nhà. Số lượng sinh viên của Khoa có việc làm sau khi tốt nghiệp một năm luôn đạt tỷ lệ gần 90%. Hơn 100 cựu sinh viên của khoa đạt giải báo chí quốc gia và giải báo chí của các ngành, các cấp. Nhiều cựu sinh viên của khoa đang giữ những vị trí quan trọng trong các cơ quan báo chí trung ương và địa phương, như lãnh đạo Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Tp Hồ Chí Minh, tổng biên tập và phó tổng biên tập nhiều cơ quan báo chí như báo Phụ nữ, báo điện tử Vietnamnet, báo Hải quan, báo VietnamPlus,…

Trong những năm qua, khoa Báo chí và Truyền thông đã đào tạo hàng ngàn phóng viên, biên tập viên, nhân viên truyền thông cho nhiều địa phương trong cả nước, từ Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Hà Nam, Thường Tín, Thanh Hóa, Vinh, Thành phố Hồ Chí Minh,… cho đến Cà Mau, phục vụ đắc lực việc nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, bản lĩnh nghề nghiệp cho đội ngũ những người làm báo chí truyền thông nước nhà.

Công tác cơ sở vật chất cũng có nhiều bước chuyển biến, phục vụ hiệu quả và thiết thực cho việc giảng dạy và nghiên cứu báo chí truyền thông. Khoa đã đề xuất Dự án đầu tư chiều sâu xây dựng trung tâm đào tạo thực nghiệm báo chí truyền thông, được Đại học Quốc gia phê duyệt với tổng kinh phí đầu tư trị giá gần 60 tỷ đồng (giai đoạn 1 và 2) và trở thành cơ sở đào tạo báo chí truyền thông có hệ thống trang thiết bị phục vụ đào tạo hiện đại, đồng bộ nhất ở Việt Nam hiện nay. Rất nhiều sản phẩm là bài tập lớn của sinh viên trong các môn học tác nghiệp, được phát sóng và đăng tải trên các kênh truyền thông đại chúng, rất nhiều sinh viên của Khoa đã lựa chọn thực hiện sản phẩm báo chí thay cho viết khóa luận tốt nghiệp đại học của mình. Khoảng cách giữa đào tạo và thực tiễn hoạt động báo chí đang dần thu hẹp lại, lý thuyết đang được gắn kết nhiều hơn với thực hành khi Khoa đào tạo báo chí là tòa soạn thu nhỏ. Đồng thời, hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, đồng bộ này là một trong những yếu tố quan trọng giúp khoa khẳng định điều kiện và chất lượng đào tạo trong quá trình đàm phán để trao đổi sinh viên và công nhận các tín chỉ đào tạo tác nghiệp với mạng lưới 5 trường đào tạo báo chí lớn trong khu vực.

Nghiên cứu chuyên nghiệp làm nền tảng cho đào tạo chuyên nghiệp

Ngoài nhiệm vụ đào tạo, khoa Báo chí và Truyền thông còn là một trong những trung tâm nghiên cứu báo chí truyền thông hàng đầu của cả nước. Mặc dù đội ngũ cán bộ giảng viên không đông, nhưng các cán bộ giảng viên của khoa đã thực hiện và nghiệm thu 12 đề tài nghiên cứu cấp ĐHQG HN (đạt kết quả tốt và xuất sắc), gần 20 đề tài nghiên cứu cấp trường, đạt kết quả tốt và xuất sắc.

Hiện nay, khoa Báo chí và Truyền thông đang triển khai 02 đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước, 6 đề tài cấp ĐHQG HN, 1 đề tài Quỹ châu Á và 3 đề tài cấp trường. Trong 5 năm qua, hơn 200 bài báo khoa học của cán bộ giảng viên được đăng tải trên các tạp chí khoa học, lý luận, chuyên ngành, hoặc được báo cáo tại các hội thảo trong và ngoài nước.

Hội thảo Khoa học do Khoa Báo chí và Truyền thông, Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQGHN phối hợp với viện KAS (CHLB Đức)

Nhiều hội thảo khoa học trong nước và quốc tế do khoa tổ chức trong 5 năm qua đã thu hút sự quan tâm và tham gia của hàng trăm nhà khoa học Việt Nam và nước ngoài. Nhiều hội thảo gây được tiếng vang trong giới nghiên cứu, đồng thời, đưa ra nhiều khuyến nghị, giải pháp, đóng góp cho các cơ quan hữu quan nhằm quản lý và thúc đẩy nâng cao chất lượng báo chí ở Việt Nam hiện nay như hội thảo “Văn hóa truyền thông đại chúng trong bối cảnh kinh tế thị trường và toàn cầu hóa’, “Trách nhiệm xã hội và đạo đức báo chí trong kỷ nguyên kỹ thuật số”, “Mô hình báo chí kinh tế Việt Nam và Đức”, “Truyền thông xã hội, truyền thông cổ điển và dư luận xã hội”, ‘Quản trị truyền thông và nhà cung cấp thông tin trong kỷ nguyên kỹ thuật số”, “Vai trò, tác động của văn hóa truyền thông đại chúng đối với công chúng và xã hội VN trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế”, “Kỹ năng tác nghiệp cho các tờ báo ngành”, “Thảo luận tham gia – Khi khán giả là một phần của chương trình truyền hình” và “Những vấn đề luật định trong hoạt động QHCC”….

Đội ngũ cán bộ giảng viên của khoa đã biên soạn 20 giáo trình và 24 bài giảng chuyên ngành, gần 30 đầu sách chuyên khảo, biên dịch hơn 15 tài liệu về báo chí nước ngoài. Các cuốn sách xuất bản của khoa đã tạo dựng một cách hệ thống và bài bản các vấn đề căn cốt trong nghiên cứu và thực tiễn báo chí truyền thông ở Việt Nam hiện nay, phục vụ đắc lực cho việc đào tạo và nghiên cứu báo chí, ví dụ như ‘Báo chí – Những vấn đề lý luận và thực tiễn” (9 tập), “Thời gian và Nhân chứng” (3 tập), ‘Cơ sở lý luận báo chí truyền thông” (tái bản 4 lần), “Các thể loại thông tấn”, “Các thể loại chính luận”, “Các thể loại chính luận nghệ thuật”, “Ngôn ngữ báo chí”, “Mác – Ănghen – Lênin bàn về văn học và báo chí”, “Sự nghiệp văn học và báo chí của Hồ Chí Minh”… Nhiều cuốn được tái bản nhiều lần, phục vụ hiệu quả cho việc học tập và nghiên cứu báo chí truyền thông ở Việt Nam. Với kết quả trên, khoa đã cung cấp gần 80% giáo trình, bài giảng, tài liệu chuyên ngành, trong đó nhiều cuốn giáo trình, sách chuyên khảo không chỉ là sách gối đầu giường cho sinh viên của khoa, mà còn là sách cẩm nang cho giảng viên và sinh viên nhiều trường bạn.

Hợp tác, hội nhập và phát triển

Khoa Báo chí và Truyền thông (trường ĐH KHXH và NV) là một trong những đầu mối lớn trong giao lưu quốc tế về nghiên cứu và đào tạo báo chí truyền thông ở Việt Nam, với quan hệ hợp tác đối tác với nhiều cơ quan tổ chức báo chí nước ngoài như Reuters (Anh), AFP (Pháp), nhiều cơ sở đào tạo báo chí hàng đầu trên thế giới như Đại học Nam California (Mỹ), Đại học City London, Đại học Stirling, Đại học Bournemouth (Vương quốc Anh),... các cơ quan tổ chức nước ngoài như Hội đồng Anh, Đại sứ quán Anh, Mỹ, Singapore, Viện Konrad Adenauer (CHLB Đức)….

Richard Kilborn, giáo sư Đại học Stirling (Anh) trao đổi chuyên đề "Thỏa thuận tham gia - khi khán giả 
là một phần của chương trình truyền hình" với sinh viên Khoa Báo chí và Truyền thông

Hàng chục lượt cán bộ được cử tham dự các khóa đào tạo dài hạn và ngắn hạn ở Anh, Úc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Thụy Điển, Mỹ, Nhật Bản, Thái Lan, Trung Quốc… Nhiều dự án hợp tác với nước ngoài được triển khai, tiêu biểu là Dự án ‘Trợ giúp phát triển trường đào tạo báo chí ở Việt Nam’ (quỹ Hòa Bình SASAKAWA, Nhật Bản tài trợ), Dự án Nghiên cứu lịch sử Việt Nam (Quỹ Toyota tài trợ), Dự án MediaPro – Xây dựng khung chương trình đào tạo báo chí theo chuẩn quốc tế (Hội đồng Anh tài trợ), Dự án nâng cao năng lực nhà báo trẻ (Đại sứ quán Mỹ tài trợ)… Kết quả của các dự án hợp tác này là nhiều cuốn sách chuyên khảo được ra mắt, hàng chục lượt cán bộ được tập huấn nâng cao trình độ và kỹ năng giảng dạy ở trong và ngoài nước, khung chương trình đào tạo báo chí cũng từng bước được chỉnh sửa, nâng cao cho phù hợp với xu thế phát triển của ngành công nghiệp truyền thông thế giới và Việt Nam.

Khoa Báo chí và Truyền thông hiện đang từng bước gia nhập mạng lưới 5 trường đào tạo báo chí lớn trong khu vực, và trong tương lai gần 5 trường sẽ trao đổi sinh viên và công nhận các tín chỉ đào tạo tác nghiệp trong chương trình đào tạo cử nhân của nhau. Đây là một trong các bước đi để Khoa ngày một nâng cao chất lượng đào tạo ngang tầm khu vực và quốc tế.

25 năm xây dựng và phát triển, khoa Báo chí và Truyền thông đã đạt được nhiều thành tích đáng khích lệ và vinh dự được trao tặng Huân chương Lao Động Hạng Ba (năm 2015), Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ (năm 2009), Bằng khen của Đại học Quốc gia Hà Nội (năm 2000, 2005, 2010, 2013, 2015), Bằng khen của Ban Tuyên giáo Trung ương (năm 2015), Hội Nhà báo Việt Nam (năm 2015), UBND tỉnh Cà Mau (năm 2015). Bài học sâu sắc đưa lại thành công của Khoa ngày hôm nay là tinh thần đoàn kết, nhất trí, gắn bó của các thế hệ thầy và trò của khoa, là tinh thần làm việc trách nhiệm, tận tâm, năng động và hiệu quả của các cán bộ, giảng viên, là sự nỗ lực, nghiêm túc, cầu thị, ham học hỏi và đầy sáng tạo của các sinh viên, học viên khoa Báo chí và Truyền thông, cùng sự chung tay giúp sức của rất nhiều lực lượng trong ngoài.

Khoa Báo chí và Truyền thông sẽ tiếp tục phát huy nội lực và sức mạnh tập thể, giữ vững đoàn kết, ổn định, phát huy thuận lợi, vượt khó khăn để xây dựng và phát triển Khoa theo chiều sâu và theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá các mặt công tác trong sự phát triển chung của Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Đại học Quốc gia Hà Nội theo định hướng đại học nghiên cứu.