Ngày 27/5/2011, tại phiên họp của Viện Hàn lâm Văn khắc và Mĩ văn - thuộc Học viện Pháp quốc, GS. Phan Huy Lê đã được bầu làm Viện sĩ Thông tấn nước ngoài. Ông là giáo sư ngành khoa học xã hội đầu tiên của Việt Nam nhận vinh dự này.

GS Phan Huy Lê được bầu vào vị trí "ghế bành" (fauteuil) trước đây của VS Francisco Rico (Tây Ban Nha). 10 trang web cá cược bóng đá hàng đầu chính thức đã được gửi đến nhà sử học Phan Huy Lê vào ngày 5/7/2011. Viện Hàn lâm Văn khắc và Mĩ văn (Académie des Inscriptions et Belles-Letres), được thành lập từ năm 1663, là một trong 5 Viện hàn lâm khoa học trực thuộc Học viện Pháp quốc (Institut de France) của Cộng hoà Pháp. Đây cũng là một trong những Viện Hàn lâm lâu đời và danh tiếng của Học viện Pháp quốc. Viện Hàn lâm Văn khắc và Mĩ văn là một Viện Hàn lâm về khoa học nhân văn, nghiên cứu các lĩnh vực khảo cổ học, lịch sử và ngữ văn thời cổ đại, trung đại cho đến thời Cổ điển trên không gian lịch sử rộng lớn từ Tây Âu đến Viễn Đông. Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Phan Huy Lê sinh ngày 23 tháng 02 năm 1934 tại xã Thạch Châu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Ông là hậu duệ của Thượng thư, nhà ngoại giao Phan Huy Ích, nhà bác học Phan Huy Chú, Thượng thư - nhà văn hoá Phan Huy Vịnh. Thân sinh Phan Huy Tùng (1878- ?) (đỗ Hội nguyên và Tam giáp đồng tiến sĩ khoa Quý Sửu - năm 1913), Lang trung Bộ Hình triều Nguyễn, nổi tiếng thanh liêm, phúc đức, nhân hậu, hết mực yêu con, quý cháu. Mẹ ông là người dòng họ Cao Xuân giàu truyền thống khoa bảng với các danh nhân: Cao Xuân Dục, Cao Xuân Tiếu, Cao Xuân Huy... Năm 1956, sau khi tốt nghiệp cử nhân Sử - Địa, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. , GS Phan Huy Lê làm trợ lí tập sự tại Khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, dưới sự dẫn dắt của vị Giáo sư nổi tiếng Đào Duy Anh. Ông được các giáo sư Trần Văn Giàu, Đào Duy Anh giao cho viết bài giảng và đảm nhiệm các công việc của những chuyên gia thực thụ. Chỉ hai năm sau, thầy giáo trẻ Phan Huy Lê mới 24 tuổi đời đã được giao nhiệm vụ làm Chủ nhiệm bộ môn Lịch sử Việt Nam Cổ - Trung đại và liên tục giữ trọng trách này hàng chục năm liền.

GS Phan Huy Lê đặc biệt quan tâm đến lịch sử kinh tế-xã hội. Trong giai đoạn đầu sự nghiệp nghiên cứu, những ấn phẩm đầu tiên của ông chủ yếu liên quan đến nông nghiệp, nông thôn và nông dân. Khi đế quốc Mĩ leo thang bắn phá miền Bắc, tự ý thức trách nhiệm ông dân trước vận mệnh dân tộc, GS Phan Huy Lê chuyển sang nghiên cứu các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm và những đánh lớn trong lịch sử. Những công trình "Khởi nghĩa Lam Sơn"; "Truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam", "Một số trận quyết chiến chiến lược trong lịch sử dân tộc", "Chiến thắng Bạch Đằng năm 938 và 1288"...đã trở thành những tác phẩm lịch sử quân sự tiêu biểu. Sau khi thống nhất đất nước, ông tiếp tục tổng kết lịch sử chống ngoại xâm. Trong khoảng 15 năm tính từ 1975, ông đã viết đến hơn 80 công trình loại này. Tổng số công trình về lịch sử chống ngoại xâm là 120, chiếm đến 27% trong tổng số 445 công trình ông đã hoàn thành. Từ năm 1975 đến năm 1999, bên cạnh việc nghiên cứu về lịch sử chống ngoại xâm, ông nghiên cứu 114 công trình về các vấn đề kinh tế-xã hội. Tiêu biểu cho mảng đề tài này ngoài "Chế độ ruộng đất và kinh tế nông nghiệp thời Lê sơ", các tác phẩm viết về phong trào nông dân Tây Sơn, các bộ địa bạ Hà Đông, Thái Bình, Hà Nội, chương trình nghiên cứu gia phả Việt Nam, các cuốn sách, chuyên đề về hình thái kinh tế - xã hội, kết cấu kinh tế - xã hội, làng xã người Việt ở vùng đồng bằng Bắc Bộ... Từ những năm 80, song song với hai đề tài trên, GS Phan Huy Lê mở rộng nghiên cứu sang lĩnh vực văn hoá-truyền thống với khoảng 20 công trình trong thời gian 5 năm. Tổng số công trình cho lĩnh vực này của ông lên đến 104. Bên cạnh đó, ông còn dành tâm sức cho nhiều công trình lịch sử địa phương, nhất là lịch sử Hoàng thành Thăng Long và Hà Nội. GS Phan Huy Lê cũng giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tổng kết lịch sử đất nước với số công trình lên tới 107 và nhiều tác phẩm tiêu biểu như "Lịch sử Việt Nam từ 1406 đến 1858", "Lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam" tập II (1960) và "Lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam" tập III (1961). Cuốn sách Lịch sử Việt Nam tập I do ông viết cùng GS Trần Quốc Vượng năm 1971 được coi là thông sử đầu tiên của chế độ mới...Trong đề tài khoa học độc lập cấp Nhà nước xây dựng bộ sách "Lịch sử Việt Nam" 4 tập, GS. Phan Huy Lê vừa là chủ biên, vừa là tác giả chính của 2 tập I và II, được coi là tổng kết cao nhất về giai đoạn lịch sử từ nguồn gốc cho đến giữa thế kỉ XIX. Theo dõi lịch sử đất nước ở cả 4 mảng lớn nhưng mỗi lĩnh vực, Gs Phan Huy Lê đều đạt đến đỉnh cao chuyên môn với số lượng trước tác đồ sộ lên đến hàng trăm công trình. Bên cạnh đó, ông còn là người xây dựng hai ngành học mới quan trọng và nổi tiếng của trường ĐHKHXH&NV-ĐHQG Hà Nội: Đông Phương học và Việt Nam học. Đối với các thế hệ sinh viên, GS Phan Huy Lê là người thầy dành nhiều tâm huyết truyền thụ kiến thức cho các thế hệ sinh viên. Ông được mệnh danh là một trong “Tứ trụ” của nền sử học hiện đại Việt Nam như cách vinh danh của nhiều thế hệ học trò: “Lâm – Lê – Tấn – Vượng” (các giáo sư Đinh Xuân Lâm, Phan Huy Lê, Hà Văn Tấn, Trần Quốc Vượng). Từ năm 1988 cho đến nay, GS. Phan Huy Lê liên tục là Chủ tịch Hội Sử học Việt Nam. Ông còn giữ cương vị lãnh đạo chủ chốt hay là uỷ viên của nhiều Hội đồng Quốc gia như Hội đồng Quốc gia chỉ đạo biên soạn Từ điển Bách khoa, Hội đồng Chính sách Khoa học và Công nghệ Quốc gia, Hội đồng Lí luận Trung ương, Hội đồng Khoa học và Đào tạo Đại học Quốc gia Hà Nội, Hội đồng Chức danh Giáo sư Nhà nước, Hội đồng Quốc gia Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước, Hội đồng Di sản Văn hoá Quốc gia... GS. Phan Huy Lê được phong học hàm Giáo sư (1980), Nhà giáo ưu tú (1988), Nhà giáo nhân dân (1994); Giải thưởng Nhà nước (2000), Giải thưởng Quốc tế Văn hoá châu Á Fukuoka, Nhật Bản (1996), Huân chương Cành cọ Hàn lâm của chính phủ Pháp (2002).