Cuốn sách là một biểu trưng nữa cho tấm lòng thành kính đối với Bác Hồ của một nhà giáo, nhà nghiên cứu, nhà văn, nhà thơ, người đã dành phần quan trọng cuộc đời mình tìm hiểu sự nghiệp Hồ Chí Minh trên nhiều bình diện và lĩnh vực: văn hóa, đạo đức, văn học, nghệ thuật, báo chí truyền thông, quốc tế...

Hơn 45 năm trước, tháng 9-1969, nhân dân nước ta từ bắc chí nam cùng bạn bè thế giới đau buồn vĩnh biệt Bác Hồ ra đi "gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác" (Di chúc),đồng chí Lê Duẩn thay mặt Ban Chấp hành Trung ương Đảng đọc điếu văn: "Hồ Chủ tịch đã qua đời! Nhưng Người để lại cho chúng ta một di sản vô cùng quý báu. Đó là thời đại Hồ Chí Minh, thời đại rực rỡ nhất trong lịch sử quang vinh của dân tộc".

Tầm thời đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh được hình thành, biểu hiện trong thực tiễn như thế nào để từ đấy dắt dẫn tới thành công, mang lại bao kỳ tích cho một thời kỳ đấu tranh oanh liệt của dân tộc Việt Nam từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai? Giáo sư Hà Minh Đức tiếp cận vấn đề lớn với vốn hiểu biết sâu rộng, có hệ thống, năng lực tìm tòi, chọn lọc, phân tích sắc sảo, tổng hợp khoa học tư liệu từ nhiều nguồn, trên cơ sở đó trình bày cảm nhận của mình, lý giải một loạt vấn đề.

Công trình nghiên cứu gồm ba phần sắp xếp lần lượt theo trình tự thời gian. Bắt đầu từ Chặng đường 30 năm sống và hoạt động ở nước ngoài,tính từ ngày chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành bước chân lên tàu viễn dương làm một chân phụ bếp để ra đi tìm đường cứu nước, năm 1911. Mỗi chương sách dành cho một địa bàn Bác Hồ từng lưu trú, trước hết là Hoa Kỳ; tiếp đó từ Mỹ đến Anh tìm việc làm ổn định để học tiếng và nhìn tận mắt một nước thực dân đồng minh và đối thủ cạnh tranh của thực dân Pháp trong cuộc giành xé thuộc địa; sang Pháp dừng chân lâu hơn, mở đầu cuộc đời hoạt động cách mạng. Tiếp đến là thời gian ở Liên Xô, nơi Nguyễn Ái Quốc thật sự trưởng thành; và cuối cùng những năm tháng làm việc tại Trung Quốc "để được gần Tổ quốc hơn", theo đề xuất của Người.

Những chuyến bôn ba qua lại nhiều nước trong cuộc hành trình dài ba mươi năm mang lại cho Nguyễn Ái Quốc nhiều trải nghiệm và kiến thức, từ nền tảng đó hình thành tầm cao thời đại của một vĩ nhân.

Về nước lãnh đạo cách mạng Việt Nam -Phần II cuốn sách đề cập một thời kỳ cực kỳ quan trọng trong cuộc đời của Người và lịch sử dân tộc Việt Nam ta. Bác Hồ từ Trung Quốc vượt qua biên giới đặt chân lên vùng núi Cao Bằng xây dựng căn cứ trải qua vô vàn gian khổ, nhiều lần cận kề cái chết do âm mưu địch và đau ốm nơi rừng sâu thời tiết thất thường, lãnh đạo đất nước đạt nhiều thành tựu, cho đến ngày Bác lên đường đi xa mãi mãi. Thống nhất non sông Người chưa kịp thấy. Dù vậy, nhân dân ta và rất nhiều bạn bè quốc tế, trong đó có nhiều người Mỹ, cầm chắc ngày độc lập, thống nhất Việt Nam đang tới gần, bởi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại một tầm nhìn và nhiều học trò xuất sắc tiếp bước Người.

Công trình dành phần cuối làm diễn đàn Thế giới tôn vinh và ca ngợi Hồ Chí Minh. Thực chất đây là phần kết, luận giải nhiều vấn đề lớn, như tư tưởng và minh triết Hồ Chí Minh, tư duy cách mạng biện chứng, đậm bản sắc dân tộc và thời đại của Người; chủ nghĩa nhân văn cao đẹp, cuộc sống thanh đạm, tầm cao văn hóa và sự thông tuệ Hồ Chí Minh.

Sách có phần Phụ lục chọn lựa mười hai bài trong số hàng trăm bài viết, cuốn sách của những tên tuổi nổi tiếng từ nhiều phương trời cảm phục và tôn vinh Bác Hồ - dĩ nhiên không thể thiếu Nghị quyết Đại hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) long trọng vinh danh Hồ Chí Minh -Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới (năm 1990).

Gấp lại trang cuối cuốn sách dày, chúng ta tưởng như hiện lên trước mắt hình tượng Hồ Chí Minh, một cây non bắt rễ sâu vào nền đất giàu truyền thống đấu tranh và văn hóa dân tộc, trải qua gió táp mưa sa vẫn nhanh chóng đâm chồi nảy lộc, tiếp nhận tinh hoa văn hóa thế giới, phát triển cành lá sum suê trở thành đại thụ, cống hiến trọn vẹn cuộc đời cho dân tộc và nhân loại, để cuối cùng từ thế giới bùng nở một đài hoa liên gửi trở lại tôn vinh nhân tài xuất chúng của đất nước Việt Nam.

Tầm cao của Chủ tịch Hồ Chí Minh là hoa trái kết tinh từ những chuyến đi lại qua ba mươi quốc gia với tư cách một người lao động làm thuê hay nguyên thủ quốc gia. Tầm cao kế thừa khí tiết và tiếp cận có chọn lọc con đường các bậc chí sĩ lớp trước đã đi. Tầm cao của một chính khách quốc tế thông thạo nhiều ngoại ngữ, nhà lãnh đạo một quốc gia có chiều dày mấy nghìn năm văn hiến.

Bác Hồ là một nhà hoạt động quốc tế nhưng Bác trước hết và luôn luôn là người Việt Nam hơn bất cứ người Việt Nam nào (Phạm Văn Đồng), một chính khách thông tuệ, lịch lãm với tính cách, phong độ, hành xử hoàn toàn Việt Nam.

Tầm cao Hồ Chí Minh là tầm một đời Người không một phút nghĩ tới lợi ích riêng, tận tụy vì nước vì dân mình và vì mọi người bị áp bức, người lao động, bất kỳ họ sống ở đâu; một đời Người chung thủy một mục tiêu: độc lập, tự do của dân tộc, hạnh phúc của nhân dân.

Giáo sư Hà Minh Đức tiếp cận và xử lý chủ đề theo cách của mình. Trên cơ sở tham bác nhiều nguồn tư liệu của các nhà nghiên cứu Việt Nam, và phong phú hơn, của nhiều danh gia nước ngoài từ những nền văn hóa khác biệt, quan điểm chính trị và niềm tin không giống ta, rốt cuộc cùng gặp nhau tại điểm kết: cảm phục, ngợi ca và tôn vinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Từ nền thực tiễn đó tác giả trình bày, luận giải cảm nghĩ của mình. Cũng có khi ông dùng phương pháp ngược lại, nêu ý kiến cá nhân rồi triển khai, minh chứng bằng nhiều nguồn tư liệu. Phải chăng đấy là những nhân tố, đồng thời là bí quyết, làm cho công trình Hồ Chí Minh - Anh hùng dân tộc và tầm thời đại của Ngườilà tác phẩm có hàm lượng khoa học cao, bổ ích và khơi gợi cảm hứng, giúp người đọc ai có nhu cầu có thể tìm thấy nơi đây nhiều lối đi để nghiên cứu sâu hơn nội dung này, khía cạnh khác.

Tầm thời đại của Hồ Chí Minh và nội hàm thời đại Hồ Chí Minh là một lĩnh vực mênh mông cao quý. Bài đọc sách này không luận bàn nội dung khoa học, văn hóa trong công trình của Giáo sư Hà Minh Đức. Trân trọng Nhà giáo Nhân dân năm nay tuổi tròn tám mươi mà vẫn miệt mài nghiên cứu, sáng tạo, liên tiếp trình làng nhiều công trình khoa học hoặc sáng tác hay, chúng tôi mạnh dạn giới thiệu với bạn đọc và coi đây là một công trình khoa học có nhiều tính gợi mở